18 Mayıs 1944’te vatanlarından topyekûn sürgün edilen Kırım Tatar Türklerinin büyük bir kısmı 1990’lı yıllara kadar Özbekistan topraklarında yaşamaya mecbur tutulmuştur. 1979 yılında Sovyet yönetimi, vatanlarına gruplar hâlinde dönmeye çalışan Kırım Tatarlarını durdurmak amacıyla Özbekistan’ın Kaşkaderya bölgesindeki iki kasabaya Kırım Tatarlarını yerleştirerek bu bölgeye özerklik statüsünün verilmesini bile tasarlamıştı. Fakat Kırım’a dönmek için mücadele eden Kırım Tatarları tarafından bu teklif kabul görmemiştir. Özbekistan’da yaşayan Kırım Tatarlarının büyük çoğunluğu Taşkent, Semerkant, Kattakurgan, Bekabbat, Çırçık, Fergana, Namangan, Andican gibi şehirlerde ve çevrelerinde bulunmaktaydı. Günümüzde Kırım’da yaşayan Kırım Tatarlarının ekseriyeti yurtlarına ancak 1987’den sonra dönebilmiştir. Bu uzun süre zarfında kendileri gibi Türk ve Müslüman olan Özbeklerle bir arada yaşayan Kırım Tatarlarının Özbek ve genel olarak Orta Asya kültürünün etkisi altında kalmaları kaçınılmazdı. Bunun örneklerini günümüzde Kırım’da yaşayan Kırım Tatar halkının hayatında görmekteyiz. Bu çalışmamızda sürgünden yurtlarına dönebilen Kırım Tatarlarının yazılı kaynaklarına ve günlük konuşmalarına Özbekçe ve Özbekçe yolu ile girmiş alıntı kelimeler tespit edilerek, onların etimolojik özellikleri üzerinde durulmuştur. Böylece, 1944- 1990 yılları arasında Özbek Türkçesinin hâkim olduğu topraklarda, sürgün dönemi sonrasındaysa yeniden öz yurdunda, fakat artık Rus dilinin konuşulduğu bir ortamda yaşatılan Kırım Tatar Türkçesinin günümüz söz varlığı sorununa dikkat çekilmektedir. Araştırmada toplam 29 tane kelime örnek gösterilmiştir. Bu kelimelerden mantı, samsa, lağman, parvarda, nişalda, sumalâk, şırçay, çakki, zağara (nan), mastava gibi kelimeler yemek adları; cugara tahıl bitkilerinin adı; lağlı, çavgun, dastarhan, çorpaya (çarpaya), söri, ketmen (ketman), körpaça, çapan gibi kelimeler eşya adları; paxta, ğuzapaya, kurak kelimeleri pamukçuluk terimleri; haşar, çataq, tayyar, çarçamaq, hop, hay, mayli gibi kelimler de değişik kavramlar ile ilgilidir.
A significant part of the Crimean Tatars were forced to reside on the territory of Uzbekistan since May 18, 1944 until the 1990s after the deportation en masse of Crimean Tatar people from their historic homeland. In 1979, the Soviet government had even designed to grant autonomy to the region by placing the Crimean Tatars in the two towns in Kashkaderian region of Uzbekistan, in order to stop the Crimean Tatars, who were trying to return to their homeland in groups. However, this offer was not accepted by the Crimean Tatars who fought to return to Crimea. The majority of the Crimean Tatars living in Uzbekistan were in and around cities such as Tashkent, Samarkand, Kattakurgan, Bekabbat, Chirchiq, Fergana, Namangan, Andijan. Today, the majority of Crimean Tatars living in Crimea have returned to their homelands only after 1987. Due to the long period of neighborhood with the Uzbek people, (they are also Turkic speaking Muslims), Crimean Tatars inevitably fell under the influence of Uzbek and Central Asian culture as a whole. Examples of this are seen in the life of the Crimean Tatar people living in Crimea today. In this paper we focused on the words entered into the vocabulary of Crimean Tatars through the Uzbek language and their etymological features, having analysed some written sources, as well as daily speech of the Crimean Tatars returned from the exile. Thus, the article draws attention on the question of the Crimean Tatar language present vocabulary, which survived with great efforts, in the environment with Uzbek language predominance, between 1944-1990’ies, and on returning from deportation, the Crimean Tatar people try to revive on their historical homeland, where currently Russian language prevails. A total of 29 words were shown in the research. These words are related to the different concepts.
