ZOR YÖNETILEN AKSIYEL SPONDILOARTRIT: KLINIK VE RADYOGRAFIKBELIRLEYICILER – ÇOK MERKEZLI ÇALIŞMA

Spondiloartritler 2025, İzmir, Türkiye, 18 Eylül 2025, (Özet Bildiri)

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: İzmir
Basıldığı Ülke: Türkiye
Uşak Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Giriş: Aksiyel spondiloartrit (axSpA), omurga ve sakroiliak eklemleri etkileyen kronik inflamatuvar bir hastalıktır. Hastalık ilerleyici yapı- sal hasar, fonksiyonel kısıtlılık ve yaşam kalitesinde belirgin düşüşe yol açabilmektedir. Son yıllarda biyolojik ve hedefe yönelik tedavilerle önemli ilerlemeler sağlansa da, hastaların bir kısmı bu tedavilere rağmen kontrol altına alınamamakta ve bu grup zor yönetilen aksiyel spondiloartrit (difficult-to-manage, D2M-axSpA) olarak tanımlanmaktadır. ASAS tarafından 2024 yılında yayımlanan tanım, D2M-axSpA’yı en az iki farklı biyolojik/tsDMARD tedavisi, devam eden hastalık aktivitesi ve hekim ya da hasta tarafından zor yönetilen olarak kabul edil- me kriterleri ile açıklamaktadır. Bu çalışma, Türkiye’den çok merkezli bir hasta kohortunda D2M-axSpA’nın sıklığını ve klinik-radyografik özelliklerini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. (8).

Yöntem: Aralık 2024 ile Şubat 2025 arasında üç romatoloji merkezine başvuran 383 ardışık axSpA hastası çalışmaya dahil edildi. Tanı ASAS sınıflama kriterlerine göre konuldu. Hastalık aktivitesi BASDAI ve ASDAS-CRP ile, fonksiyon BASFI ile, spinal mobilite BASMI ile, yaşam kalitesi ASQoL ile değerlendirildi. Entezit Leeds Enthesitis Index (LEI) ile belirlendi. ESR, CRP, HLA-B27, BMI, sigara öyküsü ve komorbiditeler kaydedildi. Radyografik incelemeler sakroiliak ankiloz, syndesmophyte, iskiyal entezit, simfizit ve kalça tutulumunu içer- di; yapısal hasar mSASSS ile hesaplandı. D2M-axSpA ile ilişkili bağımsız faktörleri belirlemek için lojistik regresyon analizi uygulandı. (7).

Sonuçlar: Hastaların %58.7’si erkekti ve ortalama yaş 43.5±10.5 yıl idi. %70.8’i radyografik axSpA olup, %54’ü HLA-B27 pozitiftir. Biyolojik tedavi oranı %69.2, en az bir komorbidite varlığı %28.4 olarak bulundu. Toplamda 43 hasta (%11.2) D2M-axSpA kriterlerini karşıladı. Bu grupta BASDAI, BASFI ve ASDAS-CRP skorları anlamlı olarak daha yüksekti. Periferik artrit (%53.5 vs. %29.4), entezit (%65.1 vs. %47.6), sigara öyküsü (%79.1 vs. %62.9) ve komorbidite (%52.1 vs. %33.2) D2M grubunda daha fazlaydı. Radyografik değerlendirmede sakroiliak ankiloz (%45.2 vs. %29.6), lomber syndesmophyte (%43.9 vs. %28.4), iskiyal entezit (%33.3 vs. %16.7) ve simfizit (%24.4 vs. %8.2) D2M grubunda daha sık görüldü. mSASSS skorları da anlamlı derecede daha yüksekti. (6).

Çok değişkenli lojistik regresyon analizinde, ön üveit öyküsü D2M gelişimi riskini yaklaşık 4.5 kat artırdı. Periferik artrit öyküsü de yak- laşık 2.7 kat daha yüksek olasılıkla ilişkiliydi. En az bir komorbiditeye sahip olmak D2M riskini yaklaşık 2.9 kat artırdı. Sigara öyküsü ise sınırda anlamlı bulundu; D2M gelişimi olasılığını yaklaşık 2.2 kat artırmakla birlikte bu sonuç dikkatle yorumlanmalıdır.

Tartışma: Bu çalışmada D2M-axSpA sıklığı %11.2 olarak bulundu. Bulgular, Smits ve ark. tarafından bildirilen %13 ve Fakih ve ark. ta- rafından bildirilen %19.6 oranlarıyla uyumludur. D2M hastalarında daha yüksek hastalık aktivitesi, fonksiyonel kısıtlılık ve yapısal hasar saptandı. Özellikle sakroiliak ankiloz, syndesmophyte, iskiyal entezit ve simfizit sıklığının artması, yapısal hasarın D2M fenotipinde önem- li bir belirleyici olabileceğini göstermektedir. Komorbiditeler, periferik artrit ve ön üveit bağımsız risk faktörleri olarak öne çıkmış, sigara ise sınırda anlamlı bir ilişki göstermiştir. Bu sonuçlar, risk faktörlerinin erken tanımlanmasının ve kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının önemini vurgulamaktadır. Kesitsel tasarım ve uzun dönem radyografik progresyonun değerlendirilememesi çalışmanın sınırlılıkları ara- sında yer almaktadır.