Çocuk edebiyatı, çocuklara etik ve estetik değerlerin aktarılmasını,çocuğun duygusal zekâsını, hayal gücünü, dil becerisini geliştirmeyi he defleyen sözlü ve yazılı eserler bütünüdür. Didaktik yönünün lirik tara fından daha ağır bastığı bu edebiyat, çoğunlukla ideal olanı aktardığı içinbüyüklerin edebiyatından ayrılmaktadır. Türk dili, kültürü ve edebiyatı nın Türkistan sahasındaki önemli merkezlerinden olan Özbek edebiyatı,zengin bir çocuk edebiyatı külliyatına sahiptir. Özbek çocuk edebiyatı 20.yüzyılın başlarında yazılan Özbekçe ders kitaplarıyla şekillenmeye baş lamış, 1930’lu yıllarda bağımsız bir edebiyat olarak ortaya çıkmıştır. Buedebiyat, kitap, makale, bildiri gibi çeşitli türdeki çalışmalara konu edilsede genellikle ihmal edilmiş olan bir alandır. Bu çalışmanın amacı Özbekçocuk edebiyatının 1930’dan günümüze kadarki gelişimini incelemeyi,yetişkin edebiyatından ayrı bir kol olarak varlığını sürdüren Özbek çocukedebiyatına farkındalığı artırmayı amaçlar. Dünya çocuk edebiyatların dan Özbekçeye yapılan çeviriler çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur.Çalışma materyali, çocuk edebiyatının yaygın türü olması sebebiyle şiirile sınırlandırılmıştır. Araştırma, Özbek çocuk edebiyatının hangi siya si/toplumsal olay ve unsurlar temelinde şekillendiği, hangi dönemlerde ele alınabileceği, hangi şairler tarafından temsil edildiği, şiirlerin hangitemalar çerçevesinde kaleme alındığı sorularına odaklanır. Özbek çocukedebiyatı bu çalışmada 1930-1960, 1960-1990 ve 1990’dan günümüzeolmak üzere üç dönemde ele alınmıştır. Her dönemin siyasi ve toplum sal arka planı ve bunların tema açısından şiirdeki yansımaları incelenmiş,dönem özelliklerini taşıyan şiir örnekleri Türkçe aktarımlarıyla birlikteverilmiştir.
Children’s literature is body of oral and written works that aim toconvey ethical and aesthetic values to children and develop children’semotional intelligence, imagination and language skills. Uzbek literature,which is one of the important centers of the Turkic language, culture andliterature in the Turkestan area, has a rich children’s literature corpus.Uzbek children’s literature began to take shape with Uzbek textbookswritten at the beginning of the 20th century, and emerged as an independentliterature in the 1930’s. Although Uzbek children’s literature is the subjectof various types of studies, it is an area that is generally neglected. Thisstudy aims to examine the development of the Uzbek children’s literaturefrom 1930 to the present, and to raise awareness of Uzbek children’sliterature. Translations from world children’s literatures into Uzbek wereexcluded from the scope of the study. The study material is restricted tothe common genre of children’s literature, poetry. The research focuseson the following questions: What political/social events and factorsinfluenced the Uzbek children’s literature? What are the periods and whoare the representatives of the Uzbek children’s literature? What are typesof themes in the Uzbek children’s poetry? Uzbek children’s literature hasbeen examined in three sections in this study, 1930-1960, 1960-1990 and1990-present. The study analyzes the political and social backgroundof each period and their reflections in poetry in terms of themes, andincludes examples of poems bearing the characteristics of the period withtheir Turkish translations.
