Azerbaycan`da ilk Anlam bilim çalışmaları 1920`lerde başlamıştır. Ancak Sovyet döneminde birçok alanda olduğu gibi Azerbaycan`da yapılan dilbilim araştırmaları göreceli bir nitelik taşıyor, derin ve kapsamlı incelemere yer verilmedi. Bu nedenle Anlam bilimi yeterince araştırılmamış ve belli bir sınır içinde kalmıştır. Bu araştırmalar dar bir çerçevede yürütülmekle birlikte günümüz Semantiğinin temelini oluşturmaktadır. Ayrıca bu dönemde yapılan araştırmaların bir kısmı bilimsel yeniliği ile günümüzde bile geçerliliğini korumaktadır. Araştırma sırasında ilk anlam bilim çalışmalarının Bekir Çobanzade tarafından yapıldığı ve teorik olarak günümüzdilbilgisine ışık tuttuğu tespit edilmiştir. Çobanzade`nin ölümünden sonra uzun süre anlam bilimi üzerine çalışmalar yapılmadı ve bu da bilimin gelişmesinde belirli gecikmelere neden oldu. Bu makalede Çobanzade`nin Semantik üzerine yaptığı araştırma, daha sonra yapılan araştırmalarla karşılaştırılmış ve bu eserlerin Azerbaycan Türkçesinin gelişimine katkısı tespit edilmiştir. Ayrıca bu eserlerin okunmasında ve değerlendirilmesinde karşılaşılan sorun ve yetersizliklerin giderilmesi ve Azerbaycan Dilbiliminin bazı sorunlarının aradan kaldırılması amaçlanmıştır. Öncelikle Anlam bilimi alanında yapılan çalışmalar tek tek incelenmiş, aralarındaki benzer ve farklı özellikler tespit edilmiştir. Ayrı ayrı kitaplarda yazılan Anlam bilimin özellikleri bir araya toplanmıştır. Bekir Çobanzade`nin 1929 yılında yazdığı “Türk Grameri” eserinde anlam bilimin 3 türü olduğundan bahsedilmişse sonraki çalışmalarda bu türlerin sayısı giderek artmıştır. Bu araştırma, bu kategoriler hakkında kapsamlı bilgilere odaklanılarak yapılmıştır. Çalışmada, Azerbaycan Türkçesinin özcüksel-anlamsal sisteminin gelişimine yönelik yapılan araştırmalar incelenmiştir.
In this study, researches on the development of the lexical-semantic system of the Azerbaijani language were examined. The first semantic studies in Azerbaijan began in the 1920s. But in the Soviet era, as in many other fields, research on Linguistics had a relative character. For this reason, its semantics have not been adequately studied and remained within a certain limit. However, some of the researches carried out in this period are still valid today with their scientific innovation. Although the research was carried out in a narrower framework, it forms the basis of today`s Semantics. During the research, it was determined that the first semantic studies were carried out by Chobanzade and theoretically shed light on today`s grammar After the death of Chobanzade, studies on semantics for a long time caused certain delays in the development of science. In this article, Chobanzad`s research on Semantics is compared with the research that followed. And the contribution of these works to the development of the Azerbaijani language has been determined. In addition, it is aimed to eliminate the problems and inadequacies encountered in the reading and evaluation of these works, and to solve some problems of Azerbaijani Linguistics. First, studies on Semantics were examined one by one, and similar and different features between them were determined. The features of semantics written in separate books are gathered together. If it is mentioned that there are 3 types of semantics in Çobanzade`s work, the number of these types has gradually increased in subsequent studies. The research was conducted by focusing on comprehensive information about these categories. This increases the importance of semantics.
