Toplumdilbilim, dil kullanımının toplumsal cinsiyet, eğitim düzeyi, yaş, coğrafya, nezaket stratejileri ve toplumsal sınıf unsurlarıyla ilişkisini ve bu unsurlar tarafından nasıl etkilendiğini araştırmaktadır. Bu dil kullanımı ve bahsedilen unsurların ilişkisinin yanında, konuşma dili, yazı dili, resmi dil, lehçe, şive, ağız, argo, jargon, kod, kod değiştirme, kod karıştırma, iki dillilik, geçer dil, kırma diller ve karma diller, sosyolekt, idyolekt ve yapay dil gibi dil türlerini, dil ilişkilerini ve bu bağlamda dillerin birbirlerini nasıl etkilediğini her yönüyle incelemektedir. 20. yüzyılda dünyaya gelen Çağdaş Azerbaycan Edebiyatının önemli isimlerinden Varis Yolçuyev, kariyerine 1989 yılında başlamıştır. Bu konudaki başarısıyla çeşitli yazarlık ödülleri almış, eserleri dünyanın çeşitli üniversitelerinde yer alan ve bu eserleri ders kitabı olarak da okutulan, kalemi güçlü, önemli bir yazardır. Bu çalışmada Varis Yolçuyev’in “Metamorfoz: Bir Gecənin Əhvalatı” romanı incelenmiştir. Bu inceleme toplumdilbilimsel bir incelemedir. Roman içerisinde başlangıçta birbirlerini tanımayan yedi karakter bulunmaktadır. Yılbaşı gecesi farklı sebepler ile polis memurlarına yakalandıktan sonra polis aracında birbirleriyle rastlaşan ve aslında masum olan bu karakterler, gün sonunda birbirlerinin hayatlarına pek çok açıdan dokunmuşlardır. Karakterlerden her biri o yılbaşı gecesinden önceki eski, umutsuz ve yorgun hissettikleri yaşantılarına bir perde çekmiş, adeta bir metamorfoz geçirmişlerdir. Birbirlerinden yaş, cinsiyet, meslek ve yaşadıkları coğrafya bağlamında farklılık gösteren bu yedi karakterin kullanmış olduğu dil, olay örgüsü boyunca incelenmiştir. Bu inceleme, toplumsal cinsiyet, eğitim, nezaket, toplumsal sınıf, coğrafya ve dil ilişkileri bağlamında gerçekleştirilmiştir. Bu sayede bir kadın ile bir erkeğin dil kullanımlarındaki farklılıklar, eğitimli bir birey ile eğitim görmemiş bir bireyin dil kullanımlarındaki farklılıklar, şehirde yaşayan bir birey ile köyde yaşayan bir bireyin dil kullanımlarındaki farklılıklar ve toplumsal sınıf ile toplumsal nezaket algısının bireylerin dil kullanımları üzerindeki etkileri ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Genellikle saha çalışmaları ile yürütülen toplumdilbilim çalışmalarının yanı sıra literatürdeki çalışmalara uygun olarak Varis Yolçuyev’in bir roman içerisindeki karakterler vasıtasıyla ortaya koyduğu dilde, dil değişkenlerinin, dil konuşurları üzerinde etkili olduğu görülmektedir.
Sociolinguistics studies how language use is related to and influenced by gender, education level, age, geography, politeness strategies, and social class. It also examines language policies, dialects, sociolects, slang, jargon, code mixing, code switching, bilingualism & multilingualism, pidgins, creoles as well as language contact. Born in the 20th century, an eminent writer of the modern Azerbaijani literature, Varis Yolçuyev started his writing career in 1989. He has been given many literature awards and his books have been used as textbooks. In this article, Yolçuyev’s novel Metamorfoz: Bir Gecənin Əhvalatı (Metamorphosis: The Mood of a Night) was examined sociolinguistically. There are seven characters in the novel who do not know each other at the beginning. These characters, who met each other in the police car after being caught by the police officers for different reasons on New Year's Eve and who were actually innocent, touched each other's lives in many ways at the end of the day. Each of the characters drew a veil on their old, hopeless and tired lives before that New Year's Eve, and almost went through a metamorphosis. The language use of these seven characters, who differ from each other in terms of age, gender, profession and the geography they live in, was examined throughout the plot. This study was carried out in the context of gender, education, politeness, social class, geography and language contact. Therefore, the differences in the languae use of men and women, those who have good education and those who do not, those who live in the urban and those who live in rural areas, those from a low class family and those from a high class family and the politeness strategies people use. In accordance with the literature, we see that the variables such as gender, age, level of education, are effective in the language use as revealed by the author through the characters in the novel.
