Mülâzemet sistemi, Osmanlı ilmiye teşkilatı bünyesinde ve mesleğe girişte önemli bir rol üstlenmektedir. Sistem hakkında bugüne değin birçok çalışma yapılmış olmakla birlikte hala yeterli sayıya erişilememiştir. Bu hususta yapılan çalışmaların çok azında mülâzımların sosyal tabanı üzerinde durulmaktadır. Bu çalışma, 18. yüzyılın ilk çeyreğine ait mülâzemet kayıtlarından hareketle Osmanlı toplum yapısı içerisinde ilmiyeye giren mülâzımların daha çok hangi ailelere mensup oldukları ve hangi şehir ve coğrafi bölgelerden mesleğe dâhil oldukları tespit edilerek mesleğe yeni dâhil olanların sosyal tabanını belirleme, elde edilen verilerden hareketle yüzyıl başlarında ulemanın içe kapalı ırsi yapısının olup olmadığını sorgulama ve eğer söz konusu yapı varsa bunun ne aşamada olduğunu gösterme amacını taşımaktadır. Bunun için 18. yüzyılın ilk çeyreğinde Rumeli kazaskerleri tarafından tutulan altı farklı mülâzemet rûznâmçe defteri ana kaynak olarak kullanılmıştır.
The system of mulazemet played an important role in the Ottoman scientific organization and entrance to the profession. Although many studies about the system are published thus far, there is still more to be done in this regard. Moreover, very few studies focus on the social base of the mulazım. This study based on the mulazemet records of the first quarter of the 18th century aims to examine the family background of novices to scholarship, their social structure, determine the geographical regions and cities they came from before they were accepted in the profession. Thus, the study will attempt to determine the social base of new entrants to the profession and whether the ulama class is inwardly of a hereditary nature, and the degree of this inbreeding. For this purpose, six different mulazemet record books kept by Rumelia kadiaskers were used as the main source.
