Gender roles and the qualities attributed to masculinity change, transform and are reconstructed depending on time, place and culture. For this reason, different gender roles and masculinities exist in different societies and ages. In this context, this study is based on the claim that "the main features and change of masculinities can be determined through oral literature products", depending on the premise that different masculinity compositions are formed in parallel with change in social life. In order to ground this claim on theoretical basis, value of folklore in terms of gender should be determined first. Accordingly, the value of folklore products and the discipline of Folklore concerning gender and masculinity studies are first discussed in the present study. The main premise of the article requires an analysis model that can test the assumption. Compliantly, the study suggests an original analysis method, the dilemmas of the method are opened to discussion and a short application of the method is performed over two of the Turkic epic stories: the Epic of Oguz Kagan (the Uyghur lettered copy) and the Epic of Koroghlu (Behcet Mahir version). The four basic parameters of the analysis method applied on these epics are 1. Episode-based classification, 2. Identifying character actions, 3. Limitation and comparison, 4. Interpretation. This method is inherently structuralist; yet, what makes it original is that it adapts the structuralist analysis approach combining oral literature products with gender. In this context, determining the value of folklore in terms of gender and masculinities, and building an analysis method to reveal the change of hegemonic masculinity in the sample of epics, highlight the originality of the study. The attempt to read oral literature products from the perspective of masculinity in the study should be accepted as a result of the necessity that the 21st century Folklore studies requires new theoretical and methodological understanding.
Toplumsal cinsiyet rolleri ve erkekliğe yüklenen anlamlar döneme, coğrafyaya ve kültüre bağlı olarak değişirdönüşür ve yeniden kurgulanır. Bu nedenle farklı toplumlarda ve çağlarda birbirinden farklı toplumsal cinsiyet rolleri ve erkeklik biçimleri var olur. Bu makale, toplumsal yaşantının değişimine bağlı olarak farklı erkeklik kompozisyonlarının oluştuğu ön kabulüne bağlı olarak “sözlü edebiyat ürünleri üzerinden erkeklik kurgusunun temel özelliklerinin ve değişiminin belirlenebileceği” önermesine sahiptir. Bu önermenin kuramsal bir zemine oturtulması için öncelikle toplumsal cinsiyet açısından folklorun niteliğinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle makalede ilk olarak halk bilgisi ürünlerinin ve Halk Bilimi disiplinin toplumsal cinsiyet ve erkeklik çalışmaları açısından değeri tartışmaya açılmaktadır. Yine makalenin temel önermesi, yani “sözlü edebiyat ürünleri üzerinden erkeklik kurgusunun temel özelliklerinin ve değişiminin belirlenebileceği” varsayımını destekleyecek bir inceleme modeli gerekmektedir. Bu nedenle makalede özgün bir inceleme yöntemi teklif edilmekte, yöntemin açmazları tartışmaya açılmakta ve bunun kısa bir uygulamasına yer verilmektedir. Oğuz Kağan Destanı (Uygur harfli nüsha) ve Köroğlu Destanı (Behçet Mahir varyantı) üzerinde uygulanan inceleme metodunun dört temel parametresi bulunmaktadır. Bunlar; 1. Epizota bağlı bölümleme, 2. Karakter eylemlerini belirleme, 3. Sınırlandırma ve karşılaştırma, 4. Yorumlama/ anlamlandırmadır. Bu inceleme yöntemi özü itibariyle yapısalcıdır; ancak onu özgün kılan husus, yapısalcı tahlil anlayışını sözlü edebiyat ürünleri ile toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında yeniden uyarlamasıdır. Bu bağlamda Halk Bilimi disiplininin temel inceleme malzemesi olan kültürel verimlerin toplumsal cinsiyet ve erkeklik biçimleri açısından niteliğini belirlemek ve destanlar örnekleminde hegemonik erkekliğin değişimini ortaya koymak için bir inceleme metodu denemesinde bulunmak makalenin özgün yanını vurgulamaktadır. Makale içerisinde yürütülen toplumsal cinsiyet ve folklor ilişkisi özelindeki tartışmalar ve sözlü edebiyat ürünlerini erkeklik penceresinden okuma girişimi 21. yüzyılda Halk Bilimi’nin yeni kuramsal ve yöntemsel bir anlayışa sahip olması gerekliliği düşüncesinin bir ürünü olarak kabul edilmelidir. Halk Bilimi araştırmacılarının toplumsal cinsiyet eşitsizliği gibi çözüm bekleyen güncel sorunları böylesi tartışma ve inceleme yöntemi denemeleriyle daha fazla gündemlerine almasının bu disiplinin güncelliği ve işlevselliği açısından değerli olduğu düşünülmektedir.
