Muhammed b. Şebîb el-Basrî (ö. III./IX. yüzyıl [?]) erken dönem Mu’tezile ekoluiçerisinde yetişmiş bir kelamcıdır. Tevhid ve adalet konusunda mensubu olduğuMu’tezile ekolu ile aynı görüşlere sahip iken, büyük günah ile ve vaîd konusunda iseMürcie gibi düşünür. Bu nedenle bazı kelamcılar onu, Mu’tezilî değil, Kaderî ve Mürcî birkelamcı olarak kabul eder. İbn Şebîb, âlem konusundaki sistemli bilgisiyle tabiatın ezeliolduğunu savunan Dehriyye, Seneviyye ve Merkuniyye gibi felsefi akımları eleştirmiş,felsefi bir düzeyde onların görüşlerini çürütmeye çalışmıştır. Ayrıca hiçbir şekildebilginin değerini kabul etmeyen Sofistlerle de tartışmaya girerek onların görüşlerinieleştirmiştir. Kendisinden sonra gelen kelamcılar, onun felsefi akımlarla yaptığı tartışmave eleştirilerinden gerek metot olarak, gerek içerik olarak faydalanmışlardır. Âlem veiçindeki nesnelerin, varlıklarını kendi doğal yapılarından değil, sonradan bir başkasıtarafından yaratıldığından hareketle Allah’ın varlığını ve birliğini, rasyonel olarak ispatetmeye çalışır. Bu metot, ilk dönem Mu’tezile kelamcılarının kullandığı bir metottur.Erken dönem kelamcıların görüşlerinin bilinmesi kelam ilminin teşekkül döneminde kelamî konuların hangi zeminde tartışıldığını göstermesi bakımından önemlidir. Makale,itikad ile ilgili özgün görüşlere sahip olan İbn Şebîb’in, kelâmî görüşlerini ortaya koymayıamaçlamaktadır. Mevcut klasik eserlerden faydalanmak suretiyle İbn Şebîb’in kelâmîgörüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Muhammed Ibn Shabîb el-Basrî is a theologian who has grown in early age Mu’tezile ecole. While he has parallel views about tawhid and justice with the Mu’tezile ecole with which he is connected, he thinks like Mürcie about big sins and award and punishmen in afterlife. Therefore, some theologists regard him as determinist and of Murcie ecole rather than of Mu’tezile ecole. With his systematic knowledge in tewhid, Ibn Şebîb has criticised philosophical movements like Dehriyye, Seneviyye and Merkayûniye, which claim that material and accordingly nature is eternal and has tried to confute their views on a philosophic level. He has also disputed with Sofists who don’t accept knowledge’s value in any way and criticised them. The theologians following him have made use of his disputes and criticisim both in terms of method and content. Starting from the point that the world and the objects in it didn’t exist by themselves but were created later on by somebody else, he tries to prove Allah’s existence and oneness rationally. This is a method that early era Mu’tezile theologians used. To know the views of early age’s theologists is important in that it shows on which basis kalami subjects were discussed in the era that it formed. The essay aims to put forward Ibn Shabîb’s, who has original views about faith, kalam views. We have tried to determine Ibn Sabîb’s kalami views by making use of classical works.
