Bu çalışmada geç dönem Osmanlı Devleti’nde Karahisarısahip’te müderrislik, Darülmuallimin-i Sıbyan müdürlüğü, müdür yardımcılığı yapmış, Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Karahisarısahip mebusluğu görevinde bulunmuş olan İsmail Şükrü Efendi ele alınmıştır. İsmail Şükrü Efendi rüştiye mezunu olup aldığı özel derslerle kendisini geliştirmiştir. Eğitim faaliyetlerinin öneminin bilincinde olduğu için 1909 yılında Karahisarısahip Darülmuallimin-i Sıbyanı’nın kuruluşuna öncülük etmiştir. Darülmuallimin-i Sıbyan’da ve Karahisarısahip Medresesi’nde fahri müdürlük ve muallimlik görevlerinde bulunmuştur. 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi’ni müteakip başlayan işgallere karşı Afyonkarahisar’da milli uyanışın öncülerinden olmuştur. Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nde ve Kuva-yı Milliye teşkilatında görev yapmıştır. Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde mebus iken Çelikalay’ı kurmuş ve işgallere karşı mücadele etmiştir. Saltanatın kaldırılması üzerine kaleme aldığı “Hilafet-i İslamiye ve Türkiye Büyük Millet Meclisi” adlı risalesinde halifeyi devlet başkanı olarak takdim ettiği için Ankara Hükümeti’nin tepkisini çekmiştir. Bu yüzden iktidar çevrelerinde gözden düşmüş, bundan sonra kendisine devlet görevleri tevdi edilmemiştir. Bu araştırmanın amacı Osmanlı’dan Cumhuriyete geçiş aşamasında önemli rol oynayan bir din adamı olan İsmail Şükrü (Çelikalay) Efendi’yi ve faaliyetlerini objektif bir şekilde ortaya koymaktır. Çalışmada arşiv kaynakları, Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanakları başta olmak üzere dönemin gazetelerinden, hatıralardan ve ilgili diğer kaynaklardan faydalanılmıştır.
In this study, İsmail Şükrü Efendi, who worked as a mudarris, principal and deputy principal of Darülmuallimin-i Sıbyan in Karahisarısahip in the late Ottoman Empire and served as a deputy of Karahisarısahip in the First Period of the Grand National Assembly of Turkey, is discussed. İsmail Şükrü Efendi graduated from rushdiye and improved himself with private lessons. Being aware of the significance of educational activities, he pioneered the establishment of Karahisarısahip Darülmuallimin-i Sıbyan in 1909. He served as honorary director and teacher at Darülmuallimin-i Sıbyan and Karahisarısahip Madrasah. On October 30, 1918, he was one of the pioneers of the national awakening in Afyonkarahisar against the occupations that started following the Mudros Treaty signed on October 30, 1918. He served in the countrywide resistance organization (Mudafaa-i Hukuk Cemiyeti) and national forces (Kuva-yı Milliye) organization. While he was a member of the Grand National Assembly of Turkey in the First Period, he founded Çelikalay and fought against the invasions. After the abolition of the sultanate, he drew the attention of the Ankara Government for presenting the caliph as the head of state in his tractate "The Caliphate of Islam and the Grand National Assembly of Turkey’’. For this reason, he was discredited within the ruling circles, and he was not assigned any state duties afterwards. The aim of this study is to objectively demonstrate İsmail Şükrü (Çelikalay) Efendi, a man of the cloth who played an essential role in the transition from the Ottoman Empire to the Republic, and his works. In the study, archival sources, especially the Minutes of the Grand National Assembly of Turkey, newspapers of the period, memoirs and other relevant sources were utilized.
