Research Information System
İSARC INTERNATIONAL SCIENCE AND ART RESEARCH, Batman, Turkey, 18 - 19 November 2023, pp.125-130
Bu çalışmada, belâgatın bed ‘ çatısı altında yer alan cinâsın hadislerde kullanımına dair örnekleri ele alınmıştır. Kur’an-ı Kerim’de Hadis-i şeriflerde hatta cahiliye döneminde bedev arapların konuşmalarında var olan ve hicr III. asırda kavramsallaşmaya başlayan bed ‘, terim olarak muktezâ-yı hale uygun fasih sözün nasıl güzelleştirileceğini öğreten ilim şeklinde tarif edilmiştir. Bu ilim muhtevasında gerek lafız gerek manayı güzelleştirme bakımından birçok edeb sanatı barındırmaktadır. Bu ilim kapsamında kaynaklarda en çok yer alan sanatlardan birisi ise cinâstır. Cinâslı anlatım Allah Resûlü’nün hikmetli sözlerinde de yer almıştır. Hz. Peygamber’in (a.s) sahip olduğu fesâhat ve belâgat hadis-i şeriflerde karşımıza çıkmaktadır. Nitekim O, “Bana “cevâmiu’l-kelim” (özlü sözler) verildi” buyurarak bu hususu dile getirmiş ve az lafızla çok mana ifade etme ilkesine göndermede bulunmuştur. Hz. Peygamber’in derin anlamlı, özlü ve hikmetli sözleri edeb sanatların kullanımına dair eşsiz örneklik teşkil etmektedir. Bu duruma, sanatsal kaygıdan öte, verilen mesajın muhatabın zihninde kalıcı olması, mesajın doğru bir şekilde iletilmesi amacıyla bir anlatım tarzı olarak başvurulmuştur. Cinâs sanatının hadis-i şeriflerdeki kullanımına dair örnekler üzerine tasarlanan bu çalışmanın hem bahsi geçen sanatın daha iyi anlaşılması hem de Allah Resûlü’nün fesahat ve belâgatının tanıtılmasına katkı sunacağı ümidi taşımaktadır. Bu maksatla çalışmada; musahhaf, muharref, tam, kâmil, iştikâk, muhâlif, maklûb gibi cinâs sanatının farklı türlerinin örneklendiği 11 rivayete yer verilmiştir.