Ara sözlerin sözlü ve yazılı olarak oluşturulan anlatılardaki yapısal ve işlevsel rolünün odak noktası olarakbelirlendiği bu çalışmada, örneklem olarak Yusuf Has Hacib tarafından kaleme alınan Kutadgu Bilig’denfaydalanılmıştır. Makalede ara sözlerin kökeni, anlatıların yapılarındaki rolü ve işlevleri üzerinde ayrıntılıolarak durulmuştur. Ara sözler hakkındaki tartışmaların somut bir zemine taşınmasında örneklem olarakKutadgu Bilig’in seçilmesi ise tesadüfi değildir. Eserin hem ara sözler bakımından zengin olması hem deyazılı olarak oluşturulmuş olması böylesi bir tercihte etkili olmuştur. Böylece, genellikle sözlü anlatmalardakiara sözler hakkında yapılan çalışmalardan farklı bir hususa temas etme şansı yakalanmıştır. Makale ara sözmetinlerinin içerik olarak tahlilini esas almadığı için, Kutadgu Bilig’de yer alan ara söz metinlerinin tamamınamakale içerisinde verilmemiştir. Bunun yerine, birkaç ara söz örneği ve ara sözlerin geçtiği beyit numaralarıgerek makale metni içerisinde gerekse sonnotla araştırmacıların dikkatine sunulmuştur. Ayrıca, makalede arasözlerin tasnifi meselesi üzerinde durulmuş ve Kutadgu Bilig’deki ara sözler içerik özellikleri bakımındansınıflandırılmıştır. Tasnif oluşturulurken günümüz Türkçesine aktarılan metnin tahkiye esasına bağlı olan 398ve 6520. beyitler arasındaki kısmı esas alınmıştır. Çünkü eserin girişindeki on bir bab (bölüm) ve sonundakiek üç bab, hikayenin felsefi arka planıyla ilişkili; fakat tahkiye esasına bağlı kısımdaki kurgu ile doğrudanbağlantısı olmayan bölümlerdir. Böylece, söz konusu kısımda yer alan 6123 beyit içerisinden 377’si (eserin%6,2’si) ara söz olarak belirlenmiş ve tasnif edilmiştir. Kutadgu Bilig, kendisine atfedilen tüm değerlerinötesinde, tahkiye esasına dayalı bir eserdir. Tahkiye esaslı hemen her metin yaratıldığı dönemde, ait olduğutoplumun dil ve kültürel özelliklerini yansıtır. Bu nedenle, aynı dönemde yaşayan okur-dinleyici için bu metinanlaşılır olur. Bu metinleri gelecek kuşak için anlaşılır kılan ve kurgudaki olayların oluşum bağlamını ortayakoyan unsur ara sözlerdir. Dolayısıyla, ara sözler bir metnin sürekli olarak “günceli” yakalamasını sağlar. Bubakış açısı ışığıyla Kutadgu Bilig’deki ara sözlerin tespit ve tasnifini ortaya koymayı amaç edinen bu çalışma,Kutadgu Bilig’in yazıldığı günden günümüze kadar güncelliğini nasıl koruduğu hakkında edebiyat araştırmacılarınabir bakış açısı sunmayı hedeflemektedir. Ayrıca, makalede takip edilen yöntem ve ara sözler hakkındakikuramsal tartışmalar, farklı disiplinlerdeki araştırmacılara gerek metodik gerekse içerik açısından verisağlayacak mahiyettedir.
In this study, focusing on the structural and functional role of the digressions in oral and written literary works, Kutadgu Bilig (Wisdom of Royal Glory) written by Yusuf Khass Hajib in eleventh century is used as a sample in order to show how digressions work in a narrative. Since previous studies on the digressions are limited both in terms of quality and quantity, the origin of the digressions, their role in the structure of a narrative and their particular functions are elaborated on in this study. Kutadgu Bilig (KB) was chosen as the sample preference for two reasons in bringing the discussions about the digressions; because it was created as a written work, and it’s rich content of digressions. In this way, it can be possible to touch on a different matter than the studies about the digressions mostly focusing on the oral narratives. Since the article is not based on the analysis of the digression texts in terms of their content, the digression texts in KB are not included in the article. Instead, the couplet numbers in which the digressions are performed are presented to the attention of the researchers both in the text of this article and at the end of the article with the endnotes. Moreover, in the present article focusing on the issue of classification of the digressions, the digressions in KB have been classified. The present classification is based on the part of the text between couplets 398 and 6520, which is considered as a whole narrative. Eleven parts at the beginning of the work and three additional parts at the end are related to the philosophical background of the story but they are not directly linked to the events in the narrative. Thus, out of 6123 couplets in this section, 375 (6.2% of the work) have been identified as the digressions and classified in terms of their content. KB, beyond all the values attributed to it, is a work based on narrating. Almost every text based on narrating reflects the language and cultural characteristics of the society to which it belongs. Therefore, the text becomes comprehensible for the audience who lives in the same period when it has been written. Digressions that reveal the context of the events in the fiction are the narrating elements that make the text comprehensible for the next generation. Thus, digressions keep a text constantly “current”. This study, which is written in the light of this point of view about digressions, aims to reveal the determination and classification of digressions in KB and so to provide a perspective to the researchers about how KB has been kept “current”. In addition, the theoretical debates about the digressions and the method being applied in the article will provide data to researchers from different disciplines in terms of both methodical and content.
