Research Information System
Ases International Fırat Scientific Research Conference, Elazığ, Turkey, 17 - 19 November 2023, pp.298-299
Bu çalışma ile belâgat kitaplarının bedî‘ bölümlerinde veya bedîiyye türü eserlerde çok azkarşımıza çıkan eṣ-Ṣâmitü’l-ḥurûf sanatının tanıtılması amaçlanmıştır. Müellifler kendilerindenönceki şairlere muarız olarak eserlerinde daha çeşitli ve daha fazla sanata yer vermeyeçalışmışlardır. Ancak bu kimi zaman edebiyat çevrelerince ilgili sanatın bir sanat olarakdeğerlendirilip değerlendirilemeyeceği konusunda eleştirilere de maruz kalabilmiştir. Bizler buaraştırma ile çok az bilinen eṣ-Ṣâmitü’l-ḥurûf sanatını ilgililerin istifadesine sunmaya ve tanıtmaya çalışacağız.Allah Resûlü’nü methetmek, bedî‘ ilmine katkıda bulunmak gibi maksatlarla belli başlı kriterler göz önünde bulundurularak yazılan bedî‘iyyelere bakıldığında eṣ-Ṣâmitü’l-ḥurûf sanatını ilimdünyasına kazandıran şairin ehl-i varrâk olarak bilinen Mısırlı şair Abdurrahman b. Ahmed b.Ali el-Humeydî (ö. 1005/1597) olduğu görülmüştür. O, “Menhu’s-semî ‘ bi şerhi temlîhi’l-bedî‘ bi medhi’ş-şefî adlı eserlerinde bu sanata yer vermiştir.eṣ-Ṣâmitü’l-ḥurûf sanatı bedî‘ türleri içerisinde lafzî sanatlar başlığı altındadeğerlendirilebilecek bir türdür. Nitekim bu sanat, beytin sessiz harflerden oluşan kelimelerdenmeydana gelmesi şeklinde tarif edilmiştir. Ḥumeydî’ye göre sessiz harfler telaffuzedildiklerinde iki harf açığa çıkar. Örneğin; “bê, te, sê, ḫâ” gibi harfler bu türdendir. Bu sanatḤumeydî’nin kasîdesindeki şu beytinde yer almıştır:
ظَفَرْتُ فِیهِ بِحُ بٍّ رُحْتُ فِي فَرَح بِهِ فَطِبْتُ بِطِ بٍّ طُفْتُ فِي حَرَمِ
Allah Resûlü'nün muhabbetini elde ettim ve sevinçle ona koştum. Böylece bedeni ve ruhihastalıklarıma şifa buldum ve harem bölgesinde dolaştım durdum.Beyit sessiz harflerden meydana gelen lafızlardan oluşmuştur.Sonuç olarak eṣ-Ṣâmitü’l-ḥurûf’u bedî‘ türlerine kazandıran şairin Abdurrahman b. Ahmed b.Ali el-Humeydî (ö. 1005/1597) olduğu onun bu sanata yer vermekle şairlik yeteneğinisergilemeyi arzuladığı ve kendisinden önce bahsedilen sanatlara ilavede bulunmak istediği, buyolla de Hz. Peygamber’i methettiği görülmüştür.