Since the early period, discussions among Muslim scholars have extensively addressed the topics of human voluntary actions, guidance, and misguidance within the framework of the problem of fate. These discussions have contributed to the clarification of differences of opinion and the formation of different schools of thought. With the emergence of theological schools, attempts were made to base the differences of opinion on fate and related issues, and it can be said that these issues were predominantly addressed in the first theological texts created. In the context of Abu Man- sur Muhammad al-Maturidi's (d. 333/944) work "Te'vilat al-Qur'an," we will endeavor to elucidate the views of Ja'far ibn Harb al-Hamadani on the subject. Ja'far ibn Harb, one of the early Mutazilite theologians, attempted to solve the aforementioned problem with an understanding centered on human will, in line with the understanding of the school to which he belonged. The main factor that leads us to learn Ja'far ibn Harb's views on the subject through al- Maturidi's work is the absence of the author's works until the present day. This study aims to present Ja'far ibn Harb's views on human actions, guidance, and misguidance as objectively as possible.
Erken dönemden itibaren kader problemi çerçevesinde insanın iradî fiilleri, hidâyet ve dalâlet konuları farklı sebeplerden dolayı Müslüman âlimler arasında yoğun bir şekilde tartışılmıştır. Konu ile ilgili yapılan tartışmalar, görüş ayrılıklarının belirginleşmesine ve farklı düşünce ekollerin oluşmasına katkı sağlamıştır. Kelâmî ekollerinin oluşmasıyla beraber kader ve onunla ilişkisi bulunan konulardaki görüş ayrılıkları temellendirilmeye çalışılmış ve oluşturulan ilk kelâmî metinlerde bu konulara ağırlıklı olarak yer verildiği söylenebilir. Ebû Mansur Muhammed el-Mâtürîdî’nin (ö.333/944) “Te’vîlâtü’l-Kur’ân” adlı eseri bağlamında Ca‘fer b. Harb el-Hemedânî’nin konu ile ilgili görüşlerini açıklamaya çalışacağız. Zira erken dönem Mutezile kelamcılarından biri olan Ca‘fer b. Harb, söz konusu problemi, mensup olduğu ekolün anlayışı doğrultu-sunda insan iradesini merkeze alan bir anlayışla çözmeye çalışmıştır. Mâtürîdî’nin eseri üzerinden Ca‘fer b. Harb’in konu ile ilgili görüşlerini öğrenmemize sevk eden temel unsur, müellifin eserlerinin günümüze kadar gelmeyişidir. Bu çalışma, Ca‘fer b. Harb’in insan fiilleri, hidâyet ve dalâlet konularındaki görüşlerini olabildiğince objektif olarak ortaya koymayı amaçlamaktadır.
