Bilişsel Çarpıtmalar ile Affetme Arasındaki İlişkide İyimserlik, Öz Şefkat, Özgecilik ve Şükran Duymanın Aracılık Rolünün İncelenmesi: Affetmeye Yönelik Geliştirilen Psikoeğitim Programının Etkililiğinin Belirlenmesi

Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2021 - 2023

Proje Türü: Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje
Başlama Tarihi: Kasım 2021
Bitiş Tarihi: Eylül 2023

Proje Özeti

Bu projenin amacı, bilişsel çarpıtmaların beliren yetişkinlerin kendilerini, başkalarını ve durumları affetmeleri üzerindeki etkisinde pozitif psikolojinin kavramları olarak gösterilen iyimserlik, öz-şefkat, özgecilik ve şükran duymanın aracı rolünün olup olmadığını belirlemek ve aracılık etkisi kanıtlanan değişkenler temel alınarak hazırlanan affetmeye yönelik psikoeğitim programının, beliren yetişkinlerin affetmeleri üzerinde etkili olup olmadığını incelemektir. Bu doğrultuda değişkenler arasındaki ilişkinin belirlenmesi için ilişkisel araştırma modeli, affetmeye yönelik psikoeğitim programının etkisinin sınanması için ise deneysel araştırma modeli kullanılmış olup araştırma yönteminde çeşitleme yoluna gidilmiştir. Araştırma sürecinde iki farklı çalışma grubu kullanılmıştır. İlişkisel verilerin elde edildiği birinci çalışma grubu, beliren yetişkinlik döneminde bulunan 488 üniversite öğrencisinden oluşturulmuştur. Birinci çalışma grubunun yaş aralığı 18 ila 32 arasında değişmekte iken yaş ortalaması 20.32’dir. Deneysel verilerin elde edildiği ikinci çalışma grubu ise 14’ü deney grubunda 14’ü de kontrol grubunda yer almak üzere toplamda 28 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Deney grubunun yaş ortalaması 20.84, kontrol grubunun yaş ortalaması ise 20.79’dur. Araştırmada veriler; araştırmacılar tarafından oluşturulan demografik bilgi formu, Heartland Affetme Ölçeği, Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeği, İyimserlik Ölçeği, Öz-Şefkat Ölçeği, Özgecilik Ölçeği ve Şükran Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. İlişkisel verilerin analizinde betimsel istatistiklerin yanı sıra değişkenler arasındaki ilişkinin saptanması için Pearson Korelasyon Katsayısı, Örtük Değişkenli Aracılı Yapısal Model ve Bootstrap Analizi kullanılmıştır. Deneysel verilerin analizinde ise non-parametrik analizler kullanılmış olup, Mann Whitney U-Testi ve Wilcoxon İşaretli Sıralar Testinden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre iyimserlik, öz-şefkat, özgecilik ve şükran duyma değişkenlerinin, bilişsel çarpıtmalar ile kendini ve başkasını affetme arasında kısmi aracılık, bilişsel çarpıtmalar ile durumu affetme arasında ise tam aracılık rolünün istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir. Kendini affetme modelinde öz-şefkat, başkasını affetme modelinde özgecilik ve durumları affetme modelinde ise iyimserlik en yüksek etkiye sahip aracılar olarak tespit edilmiştir. Ayrıca aracı değişkenlerin desteklendiği affetmeye yönelik psikoeğitim programına katılan deney grubunun kendilerini, başkalarını ve durumları affetme puanları, kontrol grubuna göre pozitif yönde anlamlı bir farklılık göstermiştir. Deney grubundaki beliren yetişkinlerin affetme puanları üzerindeki bu farklılık, yapılan izleme ölçümünde de kalıcılığını korumuştur. Bu bağlamda affetmeye yönelik psikoeğitim programının, beliren yetişkinlerin affetme düzeylerini artırdığı ifade edilebilir. Sonuç olarak bilişsel çarpıtmaların beliren yetişkinlerin affetmeleri üzerindeki olumsuz etkisini kırmak ve affetme becerilerini artırmak için pozitif psikolojinin kavramları arasında gösterilen iyimserlik, öz-şefkat, özgecilik ve şükran duyma değişkenlerinden faydalanılabileceği söylenebilir.